Đền Gióng Sóc Sơn là một địa điểm du lịch nổi tiếng nằm ngay ngoại ô Hà Nội, nơi đây không chỉ nổi tiếng bởi lối kiến trúc cổ kính của quần thể Đền đã trải qua nhiều năm thăng trầm của lịch sử mà còn được biết đến bởi là nơi thờ thánh Gióng Phù Đổng Thiên Vương, người anh hùng tương truyền đã có công giúp người dân đánh đuổi giặc Ân xâm lược.
Phù Đổng Thiên Vương hay còn được biết đến là Xung Thần Thiên Vương hay Thánh Gióng là một trong bốn vị tứ bất tử trong tín ngưỡng của dân tộc Việt Nam, người có công đánh đuổi giặc Ân, mang lại nền hòa bình cho đất nước. Để tưởng nhớ công ơn của người anh hùng dân tộc cũng như thể hiện tinh thần và sức mạnh của người Việt trong thời kỳ đấu tranh chống giặc ngoại xâm, khu di tích đền thờ thánh Gióng đã được xây dựng từ thời Tiền Lê vào năm 980, và được nhà nước xếp hạng khu di tích lịch sử văn hóa vào năm 1962.
Địa chỉ đền Gióng ở đâu?
Đền tọa lạc tại núi Vệ Linh (núi Sóc), xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn, cách trung tâm Hà Nội khoảng 30km, là một quần thể di tích lịch sử gồm đền Mẫu, đền Hạ, chùa Đại Bi, đền Thượng, và nổi bật nhất là tượng đài Thánh Gióng.
- Địa hình đến đền Gióng Sóc Sơn khá dễ đi nhưng có nhiều dốc, vì vậy nếu tay lái chưa vững thì bạn có thể chọn phương tiện công cộng nhằm đảm bảo an toàn. Tuyến bus số 15 xuất phát từ điểm trung chuyển Long Biên sẽ đưa bạn đến Phố Nỉ, cách đền Gióng khoảng 3km. Từ đây, bạn có thể bắt xe ôm hoặc taxi để vào khu di tích.
- Bạn có thể sử dụng phương tiện cá nhân như xe máy hoặc ô tô để di chuyển tới đền. Dưới đây là bản đồ đường đi từ trung tâm Hà Nội (Hoàn Kiếm) tới đền:
Khám phá kiến trúc đền Gióng Sóc Sơn
Đền Mẫu tại quần thể đền Gióng
Đền Mẫu là đền thờ mẹ Thánh Gióng, nằm đối diện với chùa Đại Bi. Ngôi đền tuy nhỏ nhưng được chạm trổ hết sức công phu và tinh xảo. Trước cổng đền có dòng chữ “Phù Đổng danh truyền Thiên Thượng Mẫu”.
Đền Mẫu tại quần thể đền Gióng Sóc Sơn quay về hướng Nam, có kiến trúc chữ Nhị, bao gồm Tiền tế và Hậu cung. Tiền tế gồm 3 gian, nền cao hơn mặt sân 45cm, tường hồi bít đốc tay ngai, mái lợp mái ta, phía trước có hai trụ lồng đèn, đỉnh trụ có đắp nổi hình trái giành, phần lồng đèn được trang trí hoa văn tỉ mỉ. Các bộ vì kèo gỗ nối liền với hậu cung, phần tiền tế cũng được nối liền với Hậu cung bằng hệ thống máng lớn. Hậu cung có 1 gian, tường hồi bít đốc, lợp mái ngói ta, bốn bộ vì kèo gỗ.
Đền Hạ trong quần thể đền Gióng Sóc Sơn
Đền Hạ hay đền Trình tọa lạc dưới chân núi Vệ Linh trên một khu đất cao, tương truyền đây là nơi Thánh Gióng dừng chân sau khi dẹp giặc Ân trước khi bay về trời. Đền thờ tượng Sơn thần – Thánh Thần Vương bằng đồng nặng 7 tấn trong tư thế ngồi, hai tay đặt ở đầu gối, nét mặt uy phong, lẫm liệt. Vị thần được cho là đã ban phép cho Thánh Gióng bay về trời.
Đền Hạ trong khu di tích đền Gióng Sóc Sơn có kết cấu chữ Nhị, nằm bên trái lối đi vào di tích, gồm có Đại bái và Hậu cung. Đại bái quay mặt về hướng Nam gồm 5 gian, hai đốc mái đắp trụ diêm, tường hồi bít đốc, lợp ngói ta. Các bức cốn nách, con rường (chồng rường) được trang trí kỹ xảo với các họa tiết rồng bay, vân mây, hoa lá,.. Hậu cung cao hơn nền Đại bái 25cm gồm 3 gian chạy ngang, lợp mái ngói ta, nối liền với nhà Đại bái bằng một khoảng sân nhỏ lát gạch đất nung.
Chùa Đại Bi tại quần thể đền Gióng Sóc Sơn
Chùa Đại Bi là nơi vị thiền sư nổi tiếng đời Đinh – Lê, hiệu Khuông Việt tu đức. Chùa tọa lạc trên khu đất cao dưới chân núi Vệ Linh, có kết cấu kiểu chữ Đinh, có lối kiến trúc độc đáo như mái vòm uốn cong ở hai đầu và những cánh cửa còn nguyên màu sơn son. Chùa Đại Bi đền Gióng Sóc Sơn gồm có Tiền đường và Thượng điện.
Tiền đường quay về hướng Nam gồm 5 gian, hai đốc mái đắp trụ diêm. Thượng điện gồm 2 gian nối hồi với gian giữa tiền đường, chạy dọc suốt nóc mái là bờ nóc đắp kiểu bờ đinh được trang trí hoa chanh chi tiết. Bên trong đền treo nhiều hoành phi, câu đối lộng lẫy.
Đền Thượng tại khu đền thờ Thánh Gióng Sóc Sơn
Đền Thượng được đặt ở lưng chừng núi, phía trước có hồ nước, có kiến trúc hình chữ công, gồm Nghi môn, Tiền Tế, Trung cung và Hậu cung. Nghi môn được dựng theo kiểu tứ trụ, đỉnh trụ đắp nổi hình bốn chim phượng chụm đuôi vào nhau, đầu quay về bốn hướng. Các ô lồng đèn bên dưới khắc hình tứ linh, tứ quý, và thân trụ có các câu đối chữ Hán nổi.
Tiền tế gồm 5 gian 2 chái, gồm các bức cốn nách được chạm nổi rồng chầu, vân mây, chữ triện, … mang phong cách nghệ thuật cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20. Trong tiền tế có nhiều câu đối, lọng vàng, lọng tía, trong đó gian giữa có hương án và các đồ thờ, hai gian bên có ngựa thờ và tượng quan Hoàng.
Trung cung gồm 2 gian dọc có mái lợp hình mũi hài, các cột gỗ tròn được đặt trên tảng đá xanh, xung quanh các thanh rường chạm nổi hình vân mây và lá lật. Hậu cung gồm 3 gian 2 dĩ gồm 4 mái lợp ngói ta. Nền lát gạch Bát Tràng, trên các gian có những bức cửa võng có khắc nổi hình mặt trời, hoa dây, chim trĩ.
Đây là nơi đặt tượng Thánh Gióng và các thiên thần võ sĩ, tương truyền tượng được đắp với 3 đặc điểm: thiên, thổ, mộc – bên ngoài vôi mật cốt là gỗ trầm hương – loại gỗ theo truyền thuyết Thánh Gióng cởi bỏ áo giáp sắt, từ biệt quê hương để bay về trời.
>> Địa điểm du lịch tại Sóc Sơn cho chuyến đi thêm trọn vẹn:
- Việt Phủ Thành Chương
- Hồ Đồng Đò
- Khu du lịch sinh thái Bản Rõm
- Núi Hàm Lợn
- Khu du lịch sinh thái Thiên Phú Lâm
Tượng đài Thánh Gióng tại đền Gióng Sóc Sơn
Tượng đài Thánh Gióng tọa lạc trên đỉnh núi Đá Chồng, được đúc bằng đồng nguyên chất có chiều cao lên tới 11,07m, nặng 85 tấn, mô phỏng hình ảnh Thánh Gióng tay cầm tre ngà, cưỡi ngựa hướng về trời xanh. Đây được coi là tượng đài bằng đồng lớn nhất Việt Nam, tượng trưng cho người anh hùng chống giặc ngoại xâm, tinh thần yêu nước, ý chí quật cường trong thời xây dựng và bảo vệ đất nước.
Bên cạnh đó, tượng Thánh Gióng tại đền Gióng Sóc Sơn còn phản ánh thời đại lịch sử của đất nước dưới thời vua Hùng. Từ trên cao, con đường đi tới đỉnh núi uốn lượn, quanh co tựa thế rồng cuộn, hổ ngồi giữa rừng thông xanh ngát trên 55 tuổi. Đoạn đường leo lên đỉnh núi khá dài, nếu leo núi sẽ mất khoảng 30-45 phút. Tuy nhiên, bạn cũng có thể đi xe máy hoặc ô tô theo đường món từ chân lên đỉnh núi.
Lễ hội đền Gióng Sóc Sơn
Hội Gióng ở đền Gióng Phù Đổng diễn ra trong 3 ngày từ mùng 6- hết mùng 8 tháng giêng hàng năm, là một trong những lễ hội lớn nhất châu thổ Bắc Bộ. Việc chuẩn bị cho lễ hội rất tỉ mỉ và công phu trước ngày lễ chính nhiều tuần trước, đặc biệt là việc đan voi và làm giỏ hoa tre tượng trưng cho gậy tre của Thánh Gióng.
Các thôn chuyên trách sẽ rước giò hoa tre, rước voi, trầu cau, ngà voi, cỏ voi, rước tướng và “Cầu Húc” (tượng trưng cho mặt trời). Sau hai nghi thức tắm tượng Thánh Gióng và cung tiến lễ vật đến hoạt động náo nhiệt bao gồm tục “cướp hoa tre” cầu may và chém giặc được diễn xướng tượng trưng bằng hiệu lệnh múa cờ. Chính vì ý nghĩa tượng trưng độc đáo, mang đậm giá trị văn hóa, bản sắc dân tộc Việt nên lễ hội Gióng ở đền Sóc được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2010.
Với giá trị lớn lao về mặt lịch sử, văn hóa và ý nghĩa quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân, đền Gióng Sóc Sơn vẫn luôn có sức hút mạnh mẽ đối với thập khách, đặc biệt là vào những ngày đầu năm đến để dâng hương tưởng nhớ Phù Đổng Thiên Vương và chiêm ngưỡng các công trình trong khu di tích.
